Nadwrażliwość dotykowa

Nadwrażliwość dotykowa, inaczej obronność dotykowa to nieprawidłowe przetwarzanie przez układ nerwowy dziecka informacji płynących z układu dotykowego .To skłonność do negatywnych i emocjonalnych reakcji na bodźce dotykowe. Dotyk dostarcza dużo informacji płynących z otoczenia, dzięki którym prawidłowo kształtują się u dziecka świadomość własnego ciała, orientacja w przestrzeni.

Dzieci z nadwrażliwością dotykową :

• Unikają przytulania;
• Nie lubią być dotykane przez inne osoby;
• Niechętnie bawią się w zabawy „brudzące”, -farbami, masami plastycznymi, klejem;
• Nie tolerują metek w ubraniach;
• Jest niespokojne, gdy dotyka lub zakłada określone ubrania, ma swoje ulubione;
• Reaguje emocjonalnie, gdy ma brudne ręce;
• Nie lubi mycia głowy, obcinania paznokci, mycia zębów, szczotkowania włosów;
• Niechętnie chodzi boso, po trawie, piasku;
• Unika niektórych pokarmów z powodu ich konsystencji;
• Ma trudności z budowaniem relacji z rówieśnikami;
• Nie lubi łaskotek, delikatnego dotykania, poszukuje mocniejszych wrażeń dotykowych, jak mocne wtulanie się czy wciskanie w poduszki, pufy;
• Aktywności dzieci z obronnością dotykową często są ograniczone, nie są naturalnie wzmacniane, zabawy nowymi zabawkami wywołują lęk.

Nie jest konieczne występowanie wszystkich wymienionych objawów, wystarczą nawet pojedyncze o dużym nasileniu. Wraz z rozwojem dziecka objawy mogą zmieniać swoje natężenie. Dla dziecka z obronnością dotykową zwykły, niespodziewany dotyk może okazać się ogromnym zagrożeniem. Reakcja dziecka w takim przypadku może być różna: krzyk, ucieczka, złość, płacz. Zwykłe, codzienne czynności, np. obcinanie paznokci mogą być bardzo bolesne i nieprzyjemne. Zmuszanie dziecka do wykonywania tych czynności lub mówienie, że jego zachowanie jest niewłaściwe lub ignorowanie problemu jest zaprzeczeniem realnego problemu. Dla dziecka z nadwrażliwością dotykową problem istnieje i nie zniknie sam. Jeżeli podejrzewasz, że twoje dziecko ma problemy z przetwarzaniem sensorycznym, skontaktuj się z terapeutą Integracji Sensorycznej, który zdiagnozuje dziecko i przekaże dalsze zalecenia do pracy w domu.

W jaki sposób można pomóc funkcjonować dziecku w codziennym życiu:

• Otoczenie dziecka powinno być uporządkowane i pozbawione nadmiaru bodźców;
• Należy wspierać dziecko w samodzielności- osoby z obronnością dotykową lepiej tolerują samodzielne dotykanie przedmiotów i doświadczanie nowych sytuacji;

• Delikatny dotyk może być bardzo nieprzyjemny dla dziecka. Zaleca się mocniejszy uścisk, dotykanie całą dłonią, zastosowanie masażu uciskowego. Dotyk zawsze powinien być zgodny z kierunkiem wzrostu włosów;
• Należy zachęcić dziecko do zabaw, podczas których samo podaje sobie bodziec, np. zabawa piłeczkami sensorycznymi, gąbkami, rękawicami: kąpielowymi, kuchennymi i innymi przedmiotami o różnorodnej fakturze;
• Zabawy wysiłkowe i zapewniające opór- pompki, taczki, pchanie lub ciągnięcie, noszenie ciężarów, skakanie, zabawa w naleśnik, turlanie, przysiady, porządkują wrażliwość dotykową;
• Nie należy zmuszać dziecka do dotykania lub ubierania nowych rzeczy. Dziecko musi samo zapoznać się z nową rzeczą, czynnością- pooglądać, dotknąć, zobaczyć, powąchać. Przy podawaniu nowych rzeczy lub prezentacji nowych czynności ruchy rodzica powinny być spokojne, powolne;
• Każdą czynność, która jest nowa lub stwarza nieprzyjemne odczucia dziecku należy poprzedzić słowami, wyjaśnić, co będziemy robić;
• Podczas zabawy korzystamy z materiałów, które dziecko dobrze toleruje. Nowe faktury wprowadzamy stopniowo;
• Przed obcinaniem paznokci, przed/po kąpieli, przed czesaniem zaleca się masaż dociskowy.
• Jeżeli występuje problem z jedzeniem, zaleca się zastosowanie metody BLW- Bobas Lubi Wybór;
• Zachęcaj dziecko do pomocy w czynnościach domowych: gotowanie, pieczenie, wycieranie kurzu, pomoc podczas sadzenia kwiatów, praca w warsztacie itp.
• Nie wyręczaj dziecka, np. podczas ubierania, rozbierania- pozwól dziecku na popełnianie błędów. Poprzez samodzielne wykonywanie czynności dziecko uczy się planowania, organizowania ,samodzielności, decydowania o samym sobie. Pozwól dziecku wybrać ubranie, w którym chce wyjść np. do przedszkola.

Skutki zignorowania problemu:

• Trudności w nawiązywaniu prawidłowych relacji z rówieśnikami;
• Wycofanie społeczne;
• Labilność emocjonalna;
• Trudności w nauce, pisaniu;
• Problemy z wykonywaniem czynności samoobsługowych;
• Trudności w planowaniu, organizowaniu swojego czasu;
• Trudności w wykonywaniu czynności porządkowo-gospodarczych.

Zabawy rozwijające zmysł dotyku:

• Myjnia

Potrzebne rzeczy: samochodziki, patyczki po lodach, klocki, piłeczki, taca, pianka do golenia lub włosów, miska z wodą, ręcznik papierowy.

Dziecko wyciska piankę na tacę. Przejeżdża samochodami przez „myjnię” z pianki. Można zbudować myjnie z patyków po lodach, klockach. Gdy samochód będzie cały z piany, wymyty, trzeba samochód opłukać w wodzie i powycierać.

• Plaża

Potrzebne rzeczy: piasek, woda, taca, zabawki.

Dziecko wysypuje piasek na tacę, spryskuje woda, lub tworzy obok piasku, na folii jezioro, morze- i bawi się np. figurkami, dinozaurami. Następnie wyrównuje piasek rączkami i rysuje palcami różne wzory na piasku. Jeśli nie chce rysować palcami może rysować np. patykiem.

• Kształty z makaronu

Ugotuj makaron- różnego kształtu, ostudź. Dziecko wybiera np. długi makaron i tworzy z niego kształty- np. koło, układa domek itp.

• Spiżarnia

Do pudełka/puszki wsyp np. kaszę. Do kaszy schowaj drobny przedmiot, np. samochodzik. Zadaniem dziecka jest odszukanie samochodu. Jeżeli dziecko nie chce włożyć ręki do kaszy to może wyciągnąć przedmiot łyżką. Może następnym razem uda mu się wyciągnąć zabawkę swoją ręką.

• Ślady

Potrzebne rzeczy: mąka ziemniaczana, pszenna lub farby- do wyboru, duży arkusz papieru lub folia, pojemnik.

Dziecko wsypuje mąkę do pojemnika. Boso wchodzi do pojemnika z mąką lub farbą, wychodzi i robi ślady na papierze lub innej powierzchni.

• Ciepło-zimno

Potrzebne rzeczy- kostki lodu do wielokrotnego użytku.

Część kostek należy zamrozić w zamrażarce. Część kostek zanurzyć w ciepłej wodzie.

Dziecko bawi się kostkami lodu- naprzemiennie – masuje sobie okolice ust, uszu, dłonie, stopy, nogi.

Życzę miłej zabawy.

Opracowała Katarzyna Bolek-Gręźlikowska

*Opracowanie na podstawie materiałów z kursu na terapeutów Integracji Sensorycznej organizowanym przez PSTIS, oraz literatury:

– C.S. Kranowitz „Nie-zgrabne dziecko w świecie gier i zabaw”.

-A. J. Ayres „Dziecko a integracja sensoryczna”.